Eski zamanlarda bir çoğumuz, dışarılarda oynadığımız oyunlar sayesinde farkında olmadan kendimizi geliştiriyorduk. En basitinden beş taş oyununu oynarken parmak gelişimi ve işleme hızı (processing speed) gibi beceriler kendiliğinden gelişiyordu. Yine yaygın olarak hepimizin oynadığı sek sek oyununda denge becerimiz farkında olmadan gelişiyordu. Ağaçlara tırmanarak koordinasyon ve üst ekstremitenin gücünü arttırırdık. Körebe oynayarak vücut algımızı artırır, işitsel ayırt edici sistemimizi geliştirirdik. 9 taş oyunu oynayarak mesafe algımızı ve el göz koordinasyon gibi becerilerimizi geliştirirdik vb. Günümüz çocukları teknolojinin ve şehirleşmenin gelişimine paralel olarak, serbest oyunlar oynanabilecek yaşam alanlarının kısıtlanması ve birtakım başka nedenlerle (çağın, teknoloji / elektronik ağırlıklı ve inaktif bir yaşamı teşvik ediyor olması gibi…) Özellikle inaktif aktivitelerin tercih edilmesi hem motor gelişim basamaklarını hem de bilişsel ve duyusal gelişim basamaklarını maalesef olumsuz yönde etkiliyor.
Peki hareket neden bu kadar önemlidir?
Basit bir hareketi bile gerçekleştirirken, beyinde büyük miktarda etkinlik oluşmaktadır. En basitinden; bir topu yakalamak gibi görece kolay görünen bir işlemi yapabilmek için bile saniyeler içinde aktivite ile ilgili bir visualization (görüntüleme) yaparız. Bu durum, beynimizin posterior parietal cortex kısmında oluşur. Ardından planlama, harekete geçişe karar verme, hızı, ağırlığı ve yörüngeyi hesaplamayı içeren bir grup işlem ile vücudun uzayda hareket etmesini sağlarız, el ve kol arasındaki koordinasyonu sağlama gibi birçok aşamadan oluşan ve beynin farklı bölgelerini (basal ganglia, premotor cortex vb.) stimüle eden bir takım sıralı işlemin ardından ise harekete geçeriz. Sonuç itibarıyla bir topu böyle yakalarız.
Bir topu yakalamak için bile beynimizin içinde, sıralı bir şekilde yukarıda sözü edildiği gibi birçok işlem gerçekleştirmektedir. Bu aktivasyonların, özellikle cognition dediğimiz bilişsel gelişimi ve bununla beraber öğrenim becerilerini desteklediği ve geliştirdiği birçok araştırma sonucunda ortaya konulmuştur.
Peki ev ortamında bizler anne ve baba olarak nasıl yaklaşmalıyız? Hangi oyunlara ve/veya çalışmalara ağırlık vermeliyiz? Birkaç örnek aşağıda mevcuttur;
· Top ağırlıklı oyunlar (futbol, hentbol, top yakalamaca, vb.)
· Dış ortamda uygulanabilecek hareketler (koşma, ağaca tırmanma, vb.)
· Koordinasyon ağırlıklı oyunlar (bisiklet, scooter, paten, vb.)
· Denge ağırlıklı oyunlar (kaldırım taşının üzerinde yürüme, sek sek, vb.)
· Motor planlama ağırlıklı oyunlar (dans etme, yeni parkurlarda katılım sergileme, vb.)
· Güç gerektiren oyunlar (halat çekme, güreş oyunları vb.)
· Dokunsal ağırlıklı oyunlar (yüzme, çamur ile oyunlar, yalın ayak yürüme, farklı dokulara dokunma vb.)
Vb.
Doğumdan itibaren sürekli nöronlarımızı (beyin hücreleri) kaybediyoruz, buna rağmen neden yetişkinler bebeklerden daha yeteneklidir? Çünkü sadece sahip olduğunuz nöron sayısı değil, nöronların birbirleriyle iletişim kurabilme (neuroplasticity) yeteneği de, beyin gelişiminde önemlidir. Dolayısıyla; bebeğinize veya çocuğunuza farklı farklı hareketleri gerektiren bol sayıda oyunlar sunup, birlikte uygulayarak, beyinlerini daha iyi kullanmalarına ve ileride ihtiyaç duyacağı akademik becerilerinin temel taşlarını sağlam kurmalarına yardımcı olun.
